CÂU CHUYỆN THƯ VIỆN
Ở thư viện tổng hợp, tôi tình cờ gặp một cô gái người Bắc, dáng người hơi đẫy đà. Cô ngồi ở khu vực salon – nơi vốn dành cho tranh luận, đàm thoại, nhưng sinh viên lại thường biến thành chỗ ăn cơm trưa và nghỉ ngơi. Bà già tò mò cũng mang cơm đến ăn ở đó.
Cô gái vui tính, cởi mở. Tôi hỏi chuyện: “Em học gì vậy?” – “Cao học khoa sản ở bệnh viện Từ Dũ.” Cô kể, mình tốt nghiệp Đại học Y dược Hà Nội, vừa mới có chứng chỉ hành nghề tháng 7. Nay vào Sài Gòn học tiếp.
Cơm của cô đựng trong một hộp nhựa, cơm trắng mua ở tiệm, kèm mấy cây xúc xích siêu thị. Vừa ăn, vừa nói chuyện tự nhiên. Tôi hỏi: “Mỗi ngày em tốn bao nhiêu tiền ăn?” – “Khoảng năm chục ngàn thôi ạ. Hôm nay phải mua cơm vì bạn cùng phòng dùng nồi rồi. Ngày ăn tạm hai bữa.”
Cô tính toán rõ ràng: mỗi tháng 5 triệu đồng. Hai triệu trả tiền trọ. Một triệu rưỡi cho ăn uống. Số còn lại để chi linh tinh. Chưa có thu nhập, cũng chưa tìm được việc làm thêm. Thế mà gương mặt cô lúc nào cũng sáng sủa, chẳng có chút mặc cảm nào.
Nhìn cô, tôi nhớ thời sinh viên của mình. Lúc ấy cũng túng thiếu, tiền ăn uống quần áo luôn giới hạn. Mặc dù có việc làm thêm, nhưng sách vở ngốn hết. Chúng tôi sống trong cảnh chật vật, nhưng không buồn nản. Chẳng ai nghĩ đến tương lai xa xôi, chỉ lo học, rồi vẫn vui vẻ.
Người ta thường thống kê: một sinh viên ở Sài Gòn phải chi khoảng 500 đô la mỗi tháng (chưa kể tiền nhà). Tôi thấy những con số đó xa rời thực tế. Nhớ cách đây mười năm, nhà văn Lý Lan có kể về một cô sinh viên chỉ sống với 1 đô la một ngày cho chuyện ăn uống. Một đô la mà vẫn xoay xở đủ chất. Lý Lan ngạc nhiên, vì sinh viên vẫn cần dinh dưỡng để tiếp thu bài vở nặng nề. Nhưng thực tế là vậy.
Chúng ta phải thừa nhận: sinh viên Việt Nam thiếu đủ thứ – kỹ thuật, khoa học xã hội, kỹ năng sống, và cả dinh dưỡng. Làm sao có thể khỏe mạnh và trí tuệ ngang hàng với thanh niên Nhật, Hàn, Đức, Mỹ?
Tôi chợt buồn.
Thư viện – với tôi – từng là nơi nương náu. Sinh viên nghèo không có tài liệu, chỉ cần đến thư viện, kiên nhẫn tìm sách, cũng có thể mở ra một công trình. Tôi nhớ Giáo sư Trần Văn Giàu từng nói ông ngồi 10 năm ở thư viện để viết sách. Ông nhấn mạnh: quan trọng không chỉ là đọc, mà phải làm ra một tác phẩm giúp ích cho đời.
Nhớ đến Lão Tử, từng giữ thư viện nhà Chu. Ông đọc muôn quyển sách, cuối cùng chẳng muốn viết gì. Người giữ thành năn nỉ mãi, ông mới để lại Đạo Đức Kinh, quyển sách nghìn năm sau vẫn không sách nào vượt qua.
Tôi cũng gặp nhiều phận người từ thư viện bước ra. Như T, một sinh viên miền Trung nghèo, vào Sài Gòn học cao học. Suốt ngày ngồi thư viện, dịch sách thiếu nhi tiếng Anh bán cho nhà xuất bản. Trưa thì gà gật trên ghế, chỉ uống nước, không đủ tiền ăn. Nhưng từ những bản dịch ít ỏi đó, anh dần được mời dạy ngoại ngữ. Sau này, có học bổng sang Úc, lấy bằng tiến sĩ, trở về lập đại học tư thục. Thành công khởi đầu từ những ngày khốn khó ở thư viện.
Thư viện đã giúp bao nhiêu người thành danh. Nhưng đến nay, chưa có một công trình nào nghiên cứu nghiêm túc về ích lợi của thư viện đối với thanh niên Việt Nam.
Ngày nay, nhiều thư viện tỉnh, xã vắng bóng người. Giới trẻ chọn internet, google, Chat GPT hay các kho dữ liệu số. Tài liệu có thể dễ tìm hơn, nhưng họ đánh mất không khí học tập, mùi của sách cũ,.... Sự tĩnh lặng của thư viện – nơi có thể nuôi dưỡng một ý tưởng lớn, một sự nghiệp dài lâu.
Bạn tôi – một giáo sư Đại học Kyoto, chuyên nghiên cứu Polymer – nay bị nhũn não, ngồi xe lăn. Cách đây ba tháng, ông vẫn cố vào thư viện trường để lấy tài liệu, hoàn thành một quyển sách trước khi vào viện dưỡng lão ở Osaka. Đó là hình ảnh khiến tôi suy nghĩ nhiều.
Nghiên cứu khó thể tách rời thư viện
Sách trong thư viện, dù vàng ố, mốc meo, vẫn là nền tảng để sáng tạo cái mới. Các quán cà phê sách mọc lên, nhưng chẳng quán nào dám sắm trọn bộ sách nghiên cứu chuyên ngành. May ra, Thư viện Tổng hợp xây từ trước 1975, còn lưu giữ hàng ngàn đầu sách từ thời Pháp.
Thành thật mà nói, tôi không ưa những người xin tôi tài liệu khi họ nghiên cứu cùng đề tài. Họ không chịu đi thư viện, chỉ ngồi phòng lạnh, chờ người khác chia sẻ. Tôi thì mất công, mất sức, bỏ tiền và cả sức khỏe để lục tìm tài liệu gốc, giấy mốc đầy vi khuẩn. Nhiều “nghiên cứu giả” vẫn tồn tại như thế. Nghĩ mà chán.
Chưa có bình luận nào.
Gửi bình luận